माधव ज्यूलियन यांच्या कविता

माधव जुलियन

 •

(२१ जानेवारी, १८९४ - २९ नोव्हेंबर, १९३९)

माधव जुलियन ( माधव त्रिंबक पटवर्धन ) हे विसाव्या शतकाच्या सुरूवातिला होउन गेलेले मराठीतले अग्रणी कवी असून रविकिरण मंडळाचे संस्थापक व सर्वांत यशस्वी सदस्य होते.

व्यवसायाने फारसी आणि इंग्रजी चे प्राध्यापक असलेल्या माधव जुलियन ह्यांना त्यांच्या मराठी कवितेने (उदा. "प्रेमस्वरूप आई", "मराठी असे आमुची मायबोली" सारख्या अजरामर कविता ) अपार प्रसिद्धी मिळवून दिली.

गझला व रुबाई (अनेकवचनः रुबायत. फारसी भाषेतला सुनितांचा एक प्रकार) हे काव्यप्रकार फारसीतून मराठीत प्रथम आणण्याचे श्रेय त्यांनाच देण्यात येते.

ते सोप्या व शुद्ध मराठी लेखनाचे पुरस्कर्ते होते व त्या अनुषंगाने त्यांनी भाषाशुद्धि-विवेक हा ग्रंथ लिहीला होता. ह्या ग्रंथात कालबाह्य ठरलेल्या शेकडो मराठी शब्दांची सुची समाविष्ठ आहे.

ते शेले व ब्राऊनिंग ह्यांचे चाहते असून ह्या पश्चिमात्य कविंचा त्यांच्या काव्यलेखनावर बरांच प्रभाव होता. शेलेच्या "जुलियन आणि मडालो" वरुनच त्यांनी "जुलियन" हे नांव धारण केले होते.

पुरस्कार आणि गौरव

• अध्यक्ष, १९३६ जळगाव चे मराठी साहित्य संमेलन.
• "छंदोरचना" साठी मुंबई विद्यापिठाकडून डी. लिट. प्रदान. (मराठी साहित्यातील योगदाना बद्दल भारतातली पहिली डी. लिट.) 

प्रकाशित साहित्य

• फारसी - मराठी शब्दकोष (१९२५)
• विरह-तरंग (1926, खंडकाव्य)
• स्वप्नलहरी (काव्यसंग्रह)
• सुधारक (१९२८)
• भाषाशुद्धि-विवेक
• छंदोरचना (संशोधनात्मक)

प्रसिद्ध कविता

• कशासाठी पोटासाठी
• जीव तुला लोभला माझ्यावरी
• प्रेम कोणीही करीना
• प्रेमास्वरूप आई
• मराठी असे आमुची मायबोली

मराठी असे आमुची मायबोली 

मराठी असे आमुची मायबोली जरी आज ही राजभाषा नसे
नसो आज ऐश्वर्य या माउलीला, यशाची पुढें दिव्य आशा असे
जरी पंचखंडांतही मान्यता घे स्वसत्ताबळें श्रीमती इंग्रजी
मराठी भिकारीण झाली तरीही कुशीचा तिच्या, तीस केवीं त्यजी ॥१॥

जरी मान्यता आज हिंदीस देई उदेलें नवें राष्ट्र हें हिंदवी,
मनाचे मराठे मराठीस ध्याती हिची जाणुनी योग्यता, थोरवी,
असूं दूर पेशावरीं, उत्तरीं वा असूं दक्षिणीं दूर तंजावरीं,
मराठी असे आमुची मायबोली, अहो ज्ञानदेवीच देखा खरी ॥२॥

मराठी असे आमुची मायबोली जरी भिन्नधर्मानुयायी असूं
पुरी बांणली बंधुता अंतरंगीं, हिच्या एक ताटांत आम्ही बसूं
हिचे पुत्र आम्ही हिचे पांग फेडूं वसे आमुच्या मात्र हृन्मंदिरीं
जगन्मान्यता हीस अर्पूं प्रतापें हिला बैसवूं वैभवाच्या शिरीं ॥३॥

हिच्या लक्तरांची असे लाज आम्हां, नका फक्त पाहू हिच्या लक्तरां
प्रभावी हिचे रूम चापल्य देखा पडवी फिकी ज्यापुढे अप्सरा
न घालूं जरी वाङमयातील उंची हिरे मोतियांचे हिला दागिने
‘मराठी असे आमुची मायबोली’, वृथा ही बढाई सुकार्याविणें ॥४॥

मराठी असे आमुची मायबोली अहो पारतंत्र्यांत ही खंगली
हिची थोर संपत्ति गेली उपेक्षेमुळें खोल कालार्णवाच्या तळीं
तरी सिंधु मंथूनि काढूनि रत्‍नें नियोजूं तयांना हिच्या मंडणीं
नको रीण, देवोत देतील तेव्हा जगांतील भाषा हिला खंडणी ॥५॥

=========================================
कशासाठी पोटासाठी 


कशासाठी पोटासाठी
खंडाळ्याच्या घाटासाठी

चला खेळू आगगाडी,
झोका उंच कोण काढी?
बाळू, नीट कडी धर
झोका चाले खाली वर
ऐका कुकुक्‌ शिट्टी झाली
बोगद्यात गाडी आली
खडखड भकभक
अंधारात लखलख
इंजिनाची पहा खोडी
बोगद्यात धूर सोडी
नका भिऊ थोड्यासाठी
लागे कुत्रे भित्यापाठी

उजेड तो दूर कसा
इवलासा कवडसा
नागफणी डावीकडे
कोकण ते तळी पडे
पाठमोरी आता गाडी
वाट मुंबईची काढी
खोल दरी उल्लासाची
दोन डोक्यांचा राजमाची
पडे खळाळत पाणी
फेसाळल्या दुधावाणी
आता जरा वाटे दाटी
थंड वारा वरघाटी

डावलून माथेरान
धावे गाडी सुटे भान
तारखांब हे वेगात
मागे मागे धावतात
तार खाली वर डोले
तिच्यावर दोन होले
झाडी फिरे मंडलात
रूळ संगे धावतात
आली मुंबई या जाऊ
राणीचा तो बाग पाहू
गर्दी झगमग हाटी-
कशासाठी? पोटासाठी ! 
~माधव ज्यूलियन